Oekumenische Europa-Centrum Frankfurt (Oder) e.V. we współpracy z Uniwersytetem Europejskim Viadrina sprowadziło do Frankfurtu nad Odrą monumentalną rzeźbę SORRY polskiej artystki Joanny Rajkowskiej. Po raz pierwszy dzieło, które w ubiegłym roku zostało uznane za jedno z dziesięciu najważniejszych wydarzeń artystycznych w Polsce, można zobaczyć na arenie międzynarodowej.
Na nadodrzańskiej promenadzie latem 2023 roku na drodze spacerowiczów stanie szara bariera. Wysoki na trzy metry i wysadzany szkłem, stoi tam onieśmielająco i wydaje się, jakby mroczne czasy wysokich murów granicznych powróciły na granicę polsko-niemiecką. To wrażenie jest obliczone.
Historia dzieła sztuki rozpoczęła się od gniewu i wstydu: Joanna Rajkowska była oszołomiona, gdy uchodźcy z Bliskiego Wschodu zostali zmuszeni do kucania w lesie przez wiele miesięcy na granicy między Polską a Białorusią w 2021 roku. Tymczasem Unia Europejska, oddana obronie wartości humanitarnych, stała z boku.
Rajkowska zaprojektowała wtedy antypomnik, który miał być odbiciem ludzkich podwójnych standardów: wypowiedź z betonu. Ci, którzy do niego podchodzą, czują się skrępowani i mogą reagować złością. Istnieje bowiem bariera o wadze 25 ton, którą trzeba teraz ominąć. Ci, którzy mają okazję spojrzeć na dzieło z lotu ptaka, zobaczą, że ściany układają się w słowo SORRY. Dwa przeciwstawne przesłania w jednym dziele sztuki - a tym samym bliskie rzeczywistości społecznej, w której słowa i czyny często mówią różnymi językami.
Artysta przywiązuje szczególną wagę do faktu, że aby móc w pełni uchwycić rzeźbę, należy zmieniać perspektywę: stojąc frontalnie i blisko przed nią jako pozornie nie do pokonania ścianą lub z dystansu, patrząc z góry i tworząc słowo SORRY.
Często jest kwestią perspektywy, co "przepraszam" oznacza w życiu codziennym. Rajkowska odnosi się do znaczenia w świecie anglojęzycznym, gdzie "sorry" jest mniej szczerymi przeprosinami, a bardziej wymówką do kontynuowania tego, co było wcześniej.
Dzieło sztuki podejmuje tę dychotomię: SORRY zostało stworzone z myślą o publicznej przestrzeni miejskiej i stanowi wyzwanie dla wszystkich przechodniów. We Frankfurcie nad Odrą ta refleksja jest niemal nieunikniona, ponieważ miejsce instalacji znajduje się tuż obok mostu miejskiego, który łączy Niemcy i Polskę i jest regularnie przekraczany przez wielu mieszkańców. Przez trzy letnie miesiące most i ściana stanowią parę kontrastów na granicy polsko-niemieckiej, która dziś jest prawie niewidoczna.
SORRY ma jednak nie tylko dosłownie stać na drodze, ale - pomimo swojej masywności - być rozumiane jako zaproszenie do zaangażowania się na różnych poziomach znaczenia. Służy jako estetyczno-materialny punkt wyjścia dla serii wydarzeń, na które osoby odpowiedzialne za projekt, a mianowicie koordynator kultury Constance Krüger i kapelan uniwersytecki René Pachmann, często zapraszają we współpracy z podmiotami uniwersyteckimi lub miejskimi. Omawiane są tu różne tematy, od polityki migracyjnej, przez ekologię i kwestie lokalne, po duchowość.
Aktualny projekt artystki wpisuje się w serię prac, które stworzyła dla przestrzeni publicznej. Często są to projekty, w które angażuje mieszkańców (Dotleniacz (2009), Plac Grzybowski w Warszawie) lub które ujawniają ukryty historyczny wymiar przestrzeni miejskiej (Pozdrowienia z Alej Jerozolimskich (2002), Rondo Charlesa de Gaulle'a, Warszawa).
Więcej informacji na temat twórczości Joanny Rajkowskiej można znaleźć na jej stronie internetowej: www.rajkowska.com/en/
Fragmenty programu towarzyszącego 2023
29 czerwca - godz. 17:00 Wernisaż z przemówieniem powitalnym prof. Mühle, Prezydenta Uniwersytetu Europejskiego Viadrina
6 lipca - 11.00-15.30 | Sympozjum naukowe "(Anty)Monumentalność, Miejsce, Środowisko: Współczesna rzeźba w ekologicznie rozszerzonym polu" (wydarzenie w języku angielskim, EUV, sala AM 02)
6 lipca - godz. 18.00 | Rozmowa z artystką Joanną Rajkowską (BLMK)
8/9 lipca - odpowiednio 12.00/14.00/16.00 | Orientacje i informacje o dziełach sztuki (w ramach HanseStadtFest)
10 lipca - 17.00 | "Sorry, dead!". Performance polityczno-artystyczny
12 lipca - 18.30 | Nie tylko historie SORRY. Ukraińskie głosy o Ukrainie.
Promotor
Oekumenisches Europa-Centrum Frankfurt (Oder) e.V. we współpracy z Koordynacją Kulturalną Uniwersytetu Europejskiego Viadrina
Zarządzanie projektem
Constance Krüger, Koordynacja Kulturalna: ckrueger@europa-uni.de
René Pachmann, kapelan Uniwersytetu Katolickiego:
rene.pachmann@mariamagdalena-oderlandspree.de